Quá trình xây dựng và phát triển của Viện đến nay, có thể chia thành 4 thời kỳ:
a. Từ năm 1956-1964: Thành lập và đào tạo cử nhân Kinh tế thương nghiệp từ khoá 1 đến khoá 6
Kinh tế Thương nghiệp là một trong 6 ngành được đào tạo từ chuyên tu khoá 1 của Trường Đại học Kinh tế - tài chính và là một trong 2 ngành tuyển sinh tại chức khoá 1 vào tháng 3/1961. Khi mới thành lập trường, ngành kinh tế thương nghiệp do khoa Công - Nông - Mậu quản lý (1956-1959); tiếp theo thuộc Khoa Mậu - Tài - Ngân (1960-1962); Khoa Thương nghiệp (1963-1964). Thời kỳ này đã đào tạo được 2 khoá chuyên tu, 2 khoá tại chức và 6 khoá dài hạn cử nhân Kinh tế thương nghiệp. Số sinh viên tốt nghiệp kinh tế thương nghiệp đã đáp ứng kịp thời nhu cầu cán bộ của các ngành, các địa phương và quân đội.
b.Từ năm 1965-1990: Đào tạo cử nhân kinh tế Vật tư, từ khoá 7 đến khoá 30.
Đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới, phù hợp với phân công đào tạo cho toàn ngành phân phối, lưu thông, tháng 10 năm 1964 Khoa Thương nghiệp đổi tên thành Khoa Vật tư, thực hiện nhiệm vụ đào tạo cử nhân Kinh tế vật tư. Đến năm 1990, Khoa Vật tư đã đào tạo 26 khoá dài hạn, 25 khoá tại chức, 3 khoá chuyên tu và 8 khoá bồi dưỡng cán bộ. Nhiều cử nhân vật tư đã trở thành cán bộ lãnh đạo, cán bộ chủ chốt của Bộ Vật tư, Bộ Nội thương và các Tổng công ty, công ty vật tư cả nước.
c. Từ năm 1991-2008: Đào tạo cử nhân quản trị kinh doanh Thương mại. Năm 1996 mở thêm chuyên ngành Thương mại quốc tế. Năm 2006 Khoa tuyển sinh chuyên ngành mới là Hải quan.
Năm 1990, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đổi mới, Khoa chuyển sang đào tạo cử nhân Quản trị kinh doanh thương mại. Năm 1996 mở thêm chuyên ngành đào tạo cử nhân Thương mại quốc tế. Năm 1994, mở thêm hai chuyên ngành Kinh tế quốc tế và Quản trị kinh doanh quốc tế. Năm 2006 bắt đầu tuyển sinh chuyên ngành Hải quan thuộc ngành kinh tế. Từ năm 1990 đến năm 2011, Khoa đã tuyển sinh 21 khoá dài hạn chuyên ngành Quản trị Kinh doanh thương mại, 17 khóa chuyên ngành Kinh tế quốc tế và chuyên ngành Quản trị kinh doanh quốc tế, 15 khoá chuyên ngành Thương mại quốc tế, 5 khóa chuyên ngành Hải quan. Từ năm 1992 Khoa Thương mại bắt đầu đào tạo hệ bằng đại học thứ 2, đến nay đã có khoảng 2000 sinh viên tốt nghiệp. Từ năm 2004 khoa tuyển sinh hệ Liên thông từ cao đẳng lên đại học và đã có khoảng 1450 sinh viên tốt nghiệp. Đào tạo đại học liên kết quốc tế và tiếng Việt Thương mại cho sinh viên Trung Quốc.
Từ năm 1986, Khoa được giao nhiệm vụ đào tạo nghiên cứu sinh trong nước. Hai mươi bảy năm qua, Khoa có khoảng hơn 110 nghiên cứu sinh, trong đó có 97 nghiên cứu sinh đã bảo vệ thành công luận án tiến sỹ kinh tế. Hiện nay, mỗi năm Khoa đào tạo 4-5 nghiên cứu sinh, trong đó có một số nghiên cứu sinh là người nước ngoài. Từ năm 1992 khoa được giao nhiệm vụ đào tạo thạc sĩ các chuyên ngành Kinh tế và quản lý thương mại và Quản trị kinh doanh thương mại. Đã đào tạo được khoảng 600 thạc sĩ.
d. Năm 2008 sáp nhập hai khoa: Thương mại với Kinh tế & Kinh doanh quốc tế thành Khoa Thương mại và Kinh tế quốc tế. Năm 2012 chuyển thành Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế.