1. Tổng quan về thanh toán điện tử
a) Thanh toán điện tử là gì?
Thanh toán điện tử hay thanh toán trực tuyến là một mô hình giao dịch không sử dụng tiền mặt đã phổ biến trên thế giới trong những năm gần đây. Nói một cách dễ hiểu, thanh toán điện tử là việc giao dịch trên môi trường internet, thông qua đó người sử dụng có thể thực hiện các hoạt động thanh toán, chuyển, nạp hay rút tiền,…
Thông thường, thanh toán điện tử được thực hiện qua các cổng thanh toán trực tuyến (giữ vai trò trung gian thực hiện các giao dịch lưu chuyển tiền tệ trực tuyến, có sự liên kết với các ngân hàng thương mại) hoặc các tài khoản ngân hàng trực tuyến của người dùng.
b) Các hình thức thanh toán điện tử phổ biến nhất hiện nay
Thanh toán điện tử bằng thẻ
Thanh toán bằng thẻ ngân hàng là hình thức thanh toán điện tử phổ biến nhất hiện nay. Các loại thẻ thường được sử dụng bao gồm: thẻ tín dụng/ghi nợ quốc tế và thẻ ghi nợ nội địa.
Thanh toán qua ví điện tử
Ví điện tử là một tài khoản online có thể dùng nhận, chuyển tiền, mua thẻ điện thoại, vé xem phim, thanh toán trực tuyến các loại phí trên internet như tiền điện nước, cước viễn thông, mua hàng online từ các trang thương mại điện tử. Người dùng phải sở hữu thiết bị di động thông minh tích hợp ví điện tử và liên kết với ngân hàng thì mới có thể thanh toán trực tuyến bằng hình thức này.
Thanh toán bằng điện thoại thông minh
Để thanh toán bằng điện thoại thông minh, người dùng có thể lựa chọn thanh toán qua Mobile Banking (xây dựng trên mô hình liên kết giữa ngân hàng, các nhà cung cấp viễn thông với người dùng) hoặc thanh toán qua QR Code (tích hợp sẵn trên ứng dụng di động).
Thanh toán qua cổng thanh toán điện tử
Cổng thanh toán điện tử mang bản chất là dịch vụ mà khách hàng có thể thanh toán tại các website thương mại điện tử, cho phép kết nối an toàn giữa tài khoản khách hàng sử dụng (thẻ, ví điện tử,...) với tài khoản website bán hàng, giúp người sử dụng dịch vụ có thể chuyển - nhận tiền một cách an toàn và nhanh chóng
2. Thanh toán điện tử trước thời Covid
Đến năm 2017, Việt Nam với hơn 50% dân số có tiếp xúc với Internet, 70% dân số sử dụng điện thoại thông minh, đã mở ra cho thanh toán điện tử rất nhiều cơ hội phát triển.
Thanh toán qua điện thoại và thanh toán không tiếp xúc là hai hình thức thanh toán bắt đầu được đẩy mạnh. Các công ty lớn như Visa đã bắt tay với các ngân hàng nội địa để ra mắt công nghệ Visa Paywave hay Samsung cho ra ứng dụng thanh toán Samsung Pay tại Việt Nam và nhiều ví điện tử cũng được áp dụng. Việc áp dụng những công nghệ thanh toán mới tại Việt Nam còn gặp rất nhiều khó khăn, Việt Nam mặc dù có hơn 121 triệu thẻ, số thẻ còn nhiều hơn tổng dân số nhưng tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt lại chiếm đến gần 90%.
Trong một cuộc khảo sát, 9/10 người Việt Nam sẵn sàng “thử” dùng phương pháp thanh toán mới nhưng từ “thử” đến “dùng” lại là một quá trình. Cái khó nhất là làm sao để thay đổi thói quen tiêu dùng của người Việt từ tiền mặt sang các phương thức thanh toán điện tử.
Do đó, việc phổ biến để biết rõ người dùng biết đến tính năng, lợi ích và sự an toàn mà phương thức này mang lại là cần thiết, người dùng sẽ không còn tâm lý e ngại và dễ dàng chấp nhận chúng hơn. Đồng thời,việc tăng cường các địa điểm thanh toán điện tử để người dùng đi đến đâu cũng có thể sử dụng cũng rất cần thiết.
Bên cạnh đó, chính phủ Việt Nam đã ra đề án về thanh toán không dùng tiền mặt. Điều này đồng nghĩa sẽ có nhiều chính sách khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào thanh toán điện tử.
Chính sách về thanh toán điện tử đã có, cộng với sự phát triển của các công nghệ mới và sự thích nghi nhanh chóng của người Việt, việc duy nhất còn thiếu là làm sao để thay đổi thói quen, tâm lý chuộng tiền mặt của người Việt.
3. Thanh toán điện tử hiện nay
Trước đại dịch Covid 19, virus lây qua đường tiếp xúc trực tiếp và thời gian cách ly xã hội mọi người nhận thấy sự bất tiện của thanh toán bằng tiền mặt, vì thế đã chuyển sang thanh toán điện tử . Thời gian cách ly là 21 ngày, trong 21 ngày đó một người có thể hình thành được thói quen mới và đại dịch Covid đã diễn ra trong thời gian đủ dài để người Việt quen với thanh toán điện tử.
NHNN được giao trách nhiệm quản lý nhà nước về hoạt động thanh toán. Trong nhiều năm qua, NHNN đã tập trung xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý, tạo thuận lợi cho sự ra đời, phát triển các dịch vụ ngân hàng số, thanh toán số, đổi mới tiện ích, ứng dụng các công nghệ mới tiên tiến để nâng cao hiệu quả hoạt động và chất lượng dịch vụ.
Ngoài ra, các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, trung gian thanh toán đã tích cực nghiên cứu, đầu tư mạnh mẽ vào phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ, lựa chọn các giải pháp kỹ thuật tối ưu, tích hợp kết nối các dịch vụ khác như: viễn thông, y tế, bệnh viện, trường học, điện lực, nước sạch, thuế, bảo hiểm… trong nền kinh tế. Nhiều phương thức, giải pháp thanh toán mới, hiện đại, tiết kiệm chi phí đã ra đời với nhiều tiện ích, an toàn bảo mật, đem lại lợi ích to lớn và giá trị thiết thực cho khách hàng.
Có thể kể đến như vào ngày 5/11/2021, tại Hà Nội đã diễn ra Lễ kích hoạt sự kiện “Ngày không dùng tiền mặt năm 2021”. Công ty Visa giảm ngay 65 USD cho hóa đơn 500 USD, giảm 200 USD cho hóa đơn 1.000 USD khi thanh toán bằng thẻ Visa Classic, Gold, Platinum, Signature và Infinite. VNPay triển khai nhiều chương trình khuyến mại hấp dẫn trong tháng 11/2021 tại hàng nghìn điểm bán thanh toán VNPay-QR trong đó có nhiều siêu thị lớn. Shopee, Lazada và Bizi dành tặng nhiều ưu đãi hấp dẫn cho người dùng. Giao hàng nhanh (GHN) ưu đãi chiết khấu đến 10% khi nạp GHN xu…
Việc thanh toán không dùng tiền mặt không chỉ phổ biến ở các thành phố lớn mà cả các vùng nông thôn. Với sự phổ cập Internet, điện thoại thông minh, người dân có thể dễ dàng tiếp cận các phương thức thanh toán điện tử. Theo khảo sát của Visa, tại Việt Nam mới đây cho thấy 85% người được hỏi cho biết từ nay sẽ duy trì thanh toán không dùng tiền mặt, 6% nghĩ rằng không bao giờ cần dùng đến tiền mặt nữa. Như vậy, với việc hội tụ đầy đủ các yếu tố kể trên, thanh toán bằng điện tử đang và sẽ trở thành xu hướng thanh toán hàng đầu tại Việt Nam.